Art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (dalej: u.p.z.p.n.t.s.o.m.) stanowi, iż przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi na pracodawcy lub innym organizatorze takiej działalności oraz na osobie, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do takiej działalności, ciążą obowiązki określone w ust. 2-8. Obowiązki z ust. 2-8 to przede wszystkim weryfikacja osoby, o której mowa w ust. 1, przez pracodawcę lub innego organizatora w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (ust. 2) oraz przedłożenie pracodawcy lub innemu organizatorowi informacji z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego (ust. 3) albo złożenie stosownego oświadczenia lub informacji przez obywateli państw innych niż Polska albo osoby, które zamieszkiwały w ciągu ostatnich 20 lat w państwach innych niż Rzeczpospolita Polska i państwo obywatelstwa (ust. 4-8).
Zgodnie z art. 21 ust. 1 należy uczynić zadość wskazanym obowiązkom przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności. Jednocześnie, jako że ustawa nie zawiera regulacji dotyczącej badania „wstecz” pracowników lub osób dopuszczanych do innej działalności, to przepis ten stosuje się tylko do osób zatrudnianych lub dopuszczanych do innej działalności z małoletnimi po wejściu w życie ustawy, czyli od 15 lutego 2024 r., a nie do osób już zatrudnionych w szkole przed tą datą.
Powstaje jednak pytanie – czy w przypadku, gdy nauczyciel zatrudniony jest na umowę o pracę na czas określony, która rozpoczęła się 1 września 2023 roku, a która kończy się 31 sierpnia 2024 r., po czym szkoła zawiera z nim kolejną umowę o pracę od 1 września 2024 roku, to czy koniecznym jest wypełnienie obowiązków z art. 21 u.p.z.p.n.t.s.o.m.?
Mając pod uwagę treść art. 26 Kodeksu pracy, zgodnie z którym stosunek pracy nawiązuje się w dniu określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, należy na postawione pytanie udzielić odpowiedzi twierdzącej, ponieważ zgodnie z art. 21 ust. 1 obowiązków tych należy dopełnić przed nawiązaniem stosunku pracy, a w podanym przykładzie mamy dwa stosunki pracy – starszy, który rozpoczął się 1 września 2023 roku a wygasł z upływem 31 sierpnia 2024 roku oraz nowy, który rozpoczął się 1 września 2024 roku. Oznacza to, że w związku z powstaniem nowego stosunku pracy należy dopełnić wskazanych obowiązków wobec takiego nauczyciela, pomimo faktu, że był już zatrudniony i na podstawie poprzedniej umowy o pracę nie podlegał sprawdzeniu. Dotyczy to zarówno obowiązku weryfikacji nauczyciela w Rejestrze jak i obowiązku przedstawienia przez nauczyciela zaświadczenia o niekaralności.
Różnica między zaświadczeniem o niekaralności z Karty Nauczyciela a zaświadczeniem o niekaralności z ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich
Warto przy tym podkreślić różnicę między przepisami dotyczącymi zaświadczeń o niekaralności z u.p.z.p.n.t.s.o.m., a przepisami Karty Nauczyciela (dalej: K.N.). Zgodnie z art. 10 ust. 5 pkt 4 K.N. stosunek pracy z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym nawiązuje się na podstawie mianowania, jeżeli nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Z kolei, zgodnie z art. 10 ust. 8a KN celu potwierdzenia spełniania warunku, o którym mowa w ust. 5 pkt 4, nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy, jest obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego, z wyjątkiem przypadku, gdy z nauczycielem jest nawiązywany kolejny stosunek pracy w tej samej szkole w ciągu 3 miesięcy od dnia rozwiązania albo wygaśnięcia na podstawie art. 20 ust. 5c poprzedniego stosunku pracy.
Po pierwsze, treść obu informacji z Krajowego Rejestru Karnego (KRK) jest inna. Art. 10 ust. 5 pkt 4 KN wymaga zaświadczenia o niekaralności w zakresie skazania prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Jest to inna kategoria przestępstw niż te wskazane w art. 21 ust. 3 u.p.z.p.n.t.s.o.m., gdzie ustawodawca stawia wymóg przedstawienia informacji w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego. Zakresy powyższych informacji pokrywają się tylko częściowo, ponieważ niektóre przestępstwa z rozdziału XIX Kodeksu Karnego są przestępstwami popełnionymi również nieumyślnie. Oznacza to, że te zaświadczenia o niekaralności nie mają charakteru zamiennego i przy zatrudnianiu nauczyciela należy upewnić się, które zaświadczenie zostało złożone.
Po drugie, Karta Nauczyciela ustanawia wyjątek od obowiązku przedstawienia informacji z KRK w postaci zwolnienia z niego nauczyciela, który nawiązuje nowy stosunek pracy w szkole, w której był już zatrudniony w ciągu 3 miesięcy przed nawiązaniem nowego stosunku pracy. Ustawa o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich nie przewiduje takiego lub podobnego wyjątku.
Oznacza to, że przy ponownym zatrudnieniu nauczyciela na kolejną umowę o pracę, w czasie nie dłuższym niż 3 miesiące od ustania poprzedniego stosunku pracy, nauczyciel musi przedstawić tylko informację z KRK o której mowa w art. 21 ust. 3 u.p.z.p.n.t.s.o.m. Jeżeli zaś szkoła zatrudnia nowego nauczyciela po raz pierwszy lub ponownie, ale po upływie 3 miesięcy od ustania poprzedniego stosunku pracy, to musi on dostarczyć dwie informacje z KRK – pierwszą w zakresie, o którym mowa w Karcie Nauczyciela i drugą w zakresie wskazanym w u.p.z.p.n.t.s.o.m. W praktyce może to przybrać formę jednego dokumentu – wypełniając zapytanie o udzielenie informacji o osobie według formularza przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości[1], nauczyciel może wskazać, że wnioskuje o udzielenie dwóch zaświadczeń łącznie w zakresie wynikającym z art. 10 ust. 5 pkt 4 KN i art. 21 ust. 3 u.p.z.p.n.t.s.o.m.
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 560).
– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1465).
– Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 984 z późn. zm.).
– Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 17 z późn. zm.).