Dyrektor szkoły, zgodnie z przepisem art. 128 § 2 pkt 2 ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 z późn. zm.) jest pracownikiem zarządzającym zakładem pracy w imieniu pracodawcy.
Możliwość i skutki świadczenia przez dyrektora pracy w soboty i niedziele uzależniona jest od tego, czy dyrektor jest jednocześnie nauczycielem, czy też nie ma tego statusu. Zastosowanie znajdują wówczas dwa różne reżimy zatrudnienia.
W przypadku, gdy dyrektor szkoły jest nauczycielem, wówczas do zawartego z nim stosunku pracy znajdują zastosowanie przepisy ustawy z dnia 26.01.1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 984). Zakres obowiązków nauczyciela będącego dyrektorem jest szeroki i obejmuje zarówno obowiązki wskazane w art. 42 ust. 2 KN, jak i te wskazane w art. 68 ust. 1 ustawy z 14.12.2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 900). Sprawowanie opieki nad uczniami mieści się w zakresie obowiązków zawodowych nauczyciela. Zgodnie z art. 42c ust. 3 KN za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, wykonywane w dniu wolnym od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje odrębne wynagrodzenie.
W przypadku gdy dyrektor szkoły nie jest nauczycielem, zastosowanie znajdą do niego przepisy ustawy z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 530). Wynika to z art. 2 pkt. 3 w zw. z art. 3 u.p.s. Jako że regulacja czasu pracy w ustawie o pracownikach samorządowych jest tylko częściowa (art. 42 u.p.s. dotyczy tylko godzin nadliczbowych), należy zgodnie z art. 43 ust. 1 u.p.s. sięgnąć do regulacji Kodeksu pracy. W związku z tym za pracę w sobotę/niedzielę, które są dla dyrektora dniami wolnym od pracy z uwagi na przyjęty pięciodniowy tydzień pracy, zastosowanie znajdzie art. 1513 k.p., a więc również należy udzielić mu innego dnia wolnego.
Zakładając, że dyrektor, jest nauczycielem zastosowanie będzie miał art. 42c ust. 1 Karty Nauczyciela, zgodnie z którym nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczycielski tydzień pracy może być realizowany różnie – w zależności od przyjętego systemu pracy szkoły – określa to § 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 11.08.2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. poz. 1603 ze zm.).
Szkoła w zależności od potrzeb może realizować zajęcia dydaktyczne przez pięć lub sześć dni w tygodniu – jednak nie ma to wpływu na zasadę, że nauczycielski tydzień wynosi pięć dni. Większość szkół posiada organizację pracy w zakresie realizacji zajęć dydaktyczno-opiekuńczo-wychowawczych przez pięć dni, od poniedziałku do piątku.
Uznać więc należy, że dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach pracujących od poniedziałku do piątku sobota i niedziela są dniami wolnymi od pracy.
Jeżeli niedziela w omawianym przypadku jest dniem wolnym od pracy, wówczas powstaje kwestia pracy w dniu wolnym od pracy. Zgodnie z treścią art. 42c ust. 3 KN praca nauczyciela wykonywana w dniu wolnym od pracy będzie się wiązała z koniecznością udzielenia innego dnia wolnego lub wypłaty wynagrodzenia ustalonego na podstawie § 10 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.01.2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.)
Szkoły organizują wycieczki w ramach statutowych zadań. Nauczyciele wyznaczeni przez dyrektora na opiekunów na takim wyjeździe wykonują zadania służbowe, o których mowa przede wszystkim w ustawy z 26.01.1982 r. – Karta Nauczyciela. Na wycieczce organizowanej przez szkołę (czyli przez pracodawcę) nauczyciela pełnoetatowego obowiązuje pięciodniowy i 40-godzinny i 5-dniowy tydzień pracy, o którym mowa w art. 42 ust. 1 i art. 42c ust. 1 KN. Rozkład czasu pracy nie musi być natomiast równomierny po 8 godzin w ciągu każdego z 5 dni pracy. Opieka nad uczniami (w dzień i w nocy) powinna zostać zorganizowana w taki sposób, aby obowiązujące nauczyciela normy czasu pracy nie zostały przekroczone, co wymaga wyznaczenia odpowiedniej liczby opiekunów. Najlepsze byłoby rozwiązanie pozwalające na zaplanowanie zadań opiekuńczych bez przekroczenia 40 – godzinnego tygodnia pracy nauczycieli – § 10 pkt 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 25.05.2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki. Zgodnie z § 32 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, przy organizacji wycieczek liczbę opiekunów oraz sposób zorganizowania opieki ustala się, uwzględniając wiek, stopień rozwoju psychofizycznego, stan zdrowia i ewentualną niepełnosprawność osób powierzonych opiece szkoły, a także specyfikę wycieczek oraz warunki, w jakich będą się one odbywać.
W sytuacji wykonywania zadań statutowych z przekroczeniem tych norm, nauczyciel jest uprawniony do wynagrodzenia za każdą przepracowaną godzinę wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych, zgodnie z art. 91c ust. 1 KN w zw. z art. 151 § 1 pkt 2 i n. ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p. Takie stanowisko jest prezentowane w orzecznictwie oraz przez MEN – wyrok Sądu Rejonowego w Gliwicach w sprawie VI P 165/07, Płatne godziny nadliczbowe dla nauczyciela za zieloną szkołę (http://www.rp.pl/artykul/765468-Platne-godziny-nadliczbowe-dla-nauczyciela-za-zielona-szkole.html – dostęp z 2.12.2022 r.). W związku z tym oprócz comiesięcznego wynagrodzenia z art. 42 ust. 1 w zw. z art. 30 KN, w razie wypracowania godzin nadliczbowych każdemu nauczycielowi będzie przysługiwało również dodatkowe wynagrodzenie za faktycznie przepracowany czas przez każdego nauczyciela ponad 5 dni lub 40 godzin tygodniowo, zarówno w związku ze sprawowaniem opieki w dzień, jak i w nocy (tzw. dyżur nocny). Wysokość ewentualnego dodatkowego wynagrodzenia każdego nauczyciela jest uzależniona od tego, czy i ile dodatkowych godzin każdy z nich faktycznie wypracuje. Jest to więc uzależnione od tego, w jaki sposób na konkretnym wyjeździe zostanie zorganizowana opieka nad uczniami. Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych jest uzależniony od terminu przepracowanych nadgodzin, w tym za dni od poniedziałku do soboty wyniesie 50%, a za pracę w nocy i niedziele – 100% (art. 1511 § 1 k.p.).